Orthullè, Tumbas de gigantes de S'Arena

S'àrea archeològica est assetiada a sos oros de unu pranu in localidade Fennau, in sa zona meridionale de su Supramonte de Orthullè, in sa Sardigna tzentru-orientale.
Sos interros faghent parte de unu cumplessu archeològicu chi cumprendet su nuraghe e su bidditzolu Perdeballa, assetiados a paga distàntzia. Sas tumbas, realizadas in carcare e orientadas a est, sunt de su tipu a istrutura isodoma cun corpus tombale illonghiadu e esedra semitzircolare. Sa tumba I (lungh. cumplessiva m 15,50; corpus tombale lungh. m 10,50 belle) presentat s'àbside costruida cun contzas bene sagomati. S'istrutura murària de su corpus (largh. max. m 1,80) est formada dae tres distintos paramentos: sos primos duos – cuddu bighinu a sa càmera interna e cuddu intermèdiu – fiant realizados in òpera isodoma, mentras cuddu esternu est costruidu cun blocos de mèdias e grandu dimensiones dispostos a filari in generale irregulares. Su corpus racchiude su vanu funeràriu a fundu a forma de trapètziu (lungh. m 7,00 belle; largh. max. m 1,10), in manera leve rastremato cara a su fundu. A su vanu s'atzediat a traessu de un'intrada (largh. m 0,60; prof. m 0,20; h m 0,60) delimitadu a sos chirros de duos ortostati. Su pamentu est lastricadu e unu blocu funge de limenàrgiu acanta s'intrada.
De s'esedra a ampru profilu semitzircolare, realizada a dòpiu paramentu muràriu, residuano petzi sos blocos de su de filare de base sustentados dae blocos de camedda. Acanta s'esedra est presente unu contzo a dentelli in granitu.
Sa tumba II, de dimensiones prus reduidas (lungh. cumplessiva m 14,50), presentat s'intrada (largh. m 0,50; prof. m 0,20) a su vanu funeràriu delimitadu dae duos blocos contrapostos.
Su vanu mustra pranta a forma de trapètziu cun muru funda·las còncava, mentras sos paramentos muràrios sunt realizados cun blocos de mèdias dimensiones postos in òpera a filari.
Su pamentu est lastricadu cun blocos in generale regulares.
Su corpus tombale absidato presentat duos paramentos muràrios: cuddu esternu est realizadu cun pedras semilavorate de piticas e mèdias dimensiones. De s'esedra semitzircolare, costruida cun dòpiu paramentu muràriu, residuano petzi sos filari de base rincalzati de pedras funtzionales a livellare su pranu de roca sutastante.
Sas tumbas sunt datàbiles a su Brunzu reghente-Brunzu finale.

Istòria de sos iscavos
Sas tumbas sunt istadas de reghente fossadas e restauradas dae sa Soprintendenza pro sos Benes Archeològicos de sas provìntzias de Tàtari e Nùgoro.

Bibliografia
G. Lilliu, Sa tziviltade de sos Sardos de su paleolìticu a s'edade de sos nuraghes, Torinu, Noa FIAS, 1988, p. 379;
C. Bittichesu, Sa tumba de Bùsoro a Sedilo e s'architetura funerària nuràgica, Tàtari, Lorziana, 1989, pp. 34-35, 39-40, 55, 70, 92, 147;
A. Moravetti, "Su territòriu in època neolìtica e prenuràgica (belle 6000 a.C - 1500 a.C.)", in Sa Provìntzia de Aristanis, s'ormina de s'istòria, a cura de F. C. Casula, Milanu, 1990, p. 124;
G. Crabas, "Ogiastra: su paisàgiu nuràgicu e sa chirca archeològica", in Bulletinu de archeologia, 43-45, 1997, 2004, pp. 60-64.
C. Nieddu, "Tumbas de gigantes de S'Arena", in C. Nieddu (a cura de) Sitos archeològicos de Ogiastra, Tortuelie 2006, pp. 60-61.

Comente arribbare
Movende dae Tortuelie si cursat, essende a nord de sa tzitade, sa SS 125; si rugrant Lotzorai e Baunei, e si sighit finas a su passo de Genna Cruxi, colende sa rugrada cun sa SP 37 chi, a manca, ghenna in Orthullè. Dae cue si torrat a artziare Punta Is Gruttas finas a s'altipiano de Campu Oddeu. Arribbados a una rugrada si girat a manca sighende s'indicu pro Fennau-Televai-Lattorbè. Si sighit finas a su tèrmine de su caminu asfaltadu, a pustis de unu ponte, e si sighit subra de su caminu isterradu colende unu segundu ponte; deretu a pustis de s'acumprida a dereta, si colat unu ponticello e a pustis de km 1 si lompet a sas tumbas de sos gigantes.