Tula, Crèsia de Santa Maria de Coros

Tula s'agatat in una zona in manera geogràfica rilevante, cumpresu intre sos cùcuros de su Monte Sassu e sas ribas de su lagu artifitziale alimentadu dae su riu Coghinas. Su territòriu est ricu de documentatzione archeològica chi torrat a artziare a s'edade preistòrica. In su Medioevu sa crèsia de Santa Maria de Coros fiat atacada a unu monastèriu camaldolesu, de su cale finas a sa fine de su sèculu XIX si podiant individuare sos rùderes.
Su primu mentovu documentàriu de su tìtulu "sancte Marie de Tula" torrat a artziare a su 1175, comente a dipendèntzia de s'abbadia vallombrosana de San Michele de Plaiano. Su fàbricu de sa crèsia podet duncas si collocare a fùrriu a sa metade de su sèculu XII.
Su fundu est in navada ùnica, cun àbside a S/E e cobertura de linna. Su paramentu muràriu originale est istadu remòvidu pro intreu e sostituidu in su cursu de reghentes restàuros, risparmiende petzi sos filari prus bassos de s'àbside, in contzas dae pedra vulcànica.
Largas aiais paradu angulares rinserrano sos prospetos, scanditi de lesene e aia concruidu de archetos. A su tzentru de sa fatzada s'aberit su portale architravato cun arcu de iscàrrigu a ses torradu a pesare. Sa lughe intrat a s'àula pro mèdiu de monofore abertas in sos costàgios e in s'àbside, in prus de chi de un'abertura cruciforme in fatzada.

Istòria de sos istùdios
Sos istùdios subra de sa crèsia de Santa Maria de Coros ant pigadu s'inghitzu de sa boghe "Tula" (1853) de Vittorio Angius in su "Ditzionàriu" de su Casalis. A pustis de prus de unu sèculu s'agatat sa monografia de Ginevra Zanetti (1968), sighida dae s'artìculu de Giuseppe De sa Maria (1974); de su 1981 est su contributu de Aldo Sari, sighidu dae sa sintètica ischeda de Roberto Coroneo in su volùmene subra de s'architetura romànica in Sardigna (1993).

Bibliografia
V. Angius, "Tula", in G. Casalis, Ditzionàriu geogràficu istòricu-istatìsticu-cummertziale de sos Istados de S.M. su Re de Sardigna, XXIII, Torinu, G. Maspero, 1853, p. 365;
G. Zanetti, I Vallombrosani in Sardigna, Sassari, 1968, p. 45;
G. De sa Maria, "Una disconnota crèsia romànica", in Totu fitianu, 10 cabudanni 1974, pp. 4-5;
A. Sari, "Noas testimonias architetònicas pro su connoschimentu de su Medioevu in Sardigna", in Archìviu Istòricu Sardu, XXXII, 1981, p. 95;
R. Coroneo, Architetura romànica de sa metade de su Milli a su primu '300. Nùgoro, Ilisso, 1993, ischeda 50;
R. Coroneo, Aiat pedidu romànicas de sa Sardigna. Itinerari turìsticu-culturales, Casteddu, AV, 2005, p. 53.