Semèstene, Crèsia de San Nicola de Trullas

Semèstene est in s'altura de Campeda, in s'oru de su Riu ischit Puntigia. Su territòriu, fertile e in manera crispa coltivadu, at torradu importantes documentos archeològicos de sa presèntzia umana finas dae s'edade preistòrica. Sa crèsia de San Nicola de Trullas o Truddas est situada in abertu sartu, in su giassu de una villa dominica de edade romana, subra de sa cale in su Medioevu fiat istadu impiantato unu monastèriu camaldolesu.
Sa crèsia de San Nicola de Trullas est unu de sos edifìtzios prus interessantes in s'intreu panorama romànicu sardu. A sa puresa de sas formas architetònicas suas s'agiunghet su prètziu de sos afriscos de sos primos deghènnios de su sèculu XIII, chi nde decorant l'interno.
Fiat istadu pesada pro voluntade de sa famìlia de sos Athen in antis de su 1113, cando fiat istadu donada a sos Camaldolesos, chi s'annessero a unu monastèriu pròpiu. De s'amministratzione de custu ùrtimu si tenet noa gràtzias a sas cartas de su ''Condaghe de San Nicola de Trullas'' (XII-sèculu XIII).
S'àula mononavata s'articulat in duos campadas cuadradas, bortadas a crusiera e separadas dae unu sottarco impostadu subra de lesene.
Sa fatzada est bipartita de una curnisa orizontale: in s'ala bassa s'aberit su portale architravato cun arcu de iscàrrigu a ses torradu a pesare, in s'ala arta una sèrie de archetos subra de colonnine creat una farsa lògia. Ogni colonnina est iscumpassada dae unu peduccio cun funtzione de capitellu, decoradu dae intzisiones o rilievos bassos meda. Intre un'archetu e s'àteru s'agatant contzet cun allògios pro batzinos tzeràmicos.
Longu su terminale de sos costàgios e de s'àbside, scanditi de una lesena mediana, current archetos. In ogni costàgiu s'aberint duos monofore, cun strombo siat lisu, siat gradonato comente a sas de s'àbside.

Istòria de sos istùdios
S'istòria de sos istùdios chi riguardant San Nicola de Trullas est rica de contributos: si signalant sas boghes ''Sassari'' e ''Semèstene'' (1849) de Vittorio Angius, in su Ditzionàriu de su Casalis, sighidas dae sas noas de Dionigi Scano (1907) e Raffaello Delogu (1953). A su 1959 torrat a artziare s'artìculu de Giovanni Lilliu, mentras prus reghente est sa monografia de Ginevra Zanetti subra de sos mòngios camaldolesos in Sardigna (1974). Benint posca publicados s'artìculu de Michele Pintus (1976) e s'istùdiu de Renata Serra in su volùmene suo subra de sa Sardigna romànica (1989). Prus reghente sa sintètica ischeda de Roberto Coroneo (1993).

Bibliografia
V. Angius, ''Sassari'', in G. Casalis, Ditzionàriu geogràficu istòricu-statistco-cummertziale de sos Istados de S.M. su Re de Sardigna, XVIII, Torinu, G. Maspero, 1849, p. 323;
V. Angius, ''Semèstene'', in Goffredo Casalis, Ditzionàriu geogràficu istòricu-statistco-cummertziale de sos Istados de S.M. su Re de Sardigna, XVIII, Torinu, G. Maspero, 1849, pp. 833-834;
D. Scano, Istòria de s'arte in Sardigna de su XI a su sèculu XIV, Casteddu, Montorsi, 1907, pp. 121-124;
R. Delogu, S'architetura de su Medioevu in Sardigna, Roma, Sa Libreria de s'Istadu, 1953, pp. 109-111;
G. Lilliu, ''Trulla ''cùpula'' in Sardigna'', in Archìviu Istòricu Sardu, XXVI, 1959, pp. 509-521;
G. Zanetti, I Camaldolesos in Sardigna, Casteddu, Fossataro, 1974, pp. 81-112;
M. Pintus, ''Sa cresiedda de San Nicola de Trullas'', in Atos de sa Facultade de Ingegneria de s'Universidade de Casteddu, 4, 1976, pp. 275-302;
R. Serra, Sa Sardigna, cannaca ''Itàlia romànica'', Milanu, Jaca Book, 1989, pp. 389-391;
R. Coroneo, Architetura romànica de sa metade de su Milli a su primu '300. Nùgoro, Ilisso, 1993, ischeda 10;
R. Coroneo-R. Serra, Sardigna preromànica e romànica, cannaca ''Patrimoniu artìsticu italianu'', Milanu, Jaca Book, 2004, pp. 102-110;
R. Coroneo, Aiat pedidu romànicas de sa Sardigna. Itinerari turìsticu-culturales, Casteddu, AV, 2005, pp. 56-57.

Comente arribbare
Semèstene s'agatat a belle 50 km de Sassari. Cursende sa SP 8 in diretzione de Putumajore, a pustis de 2,5 km s'indivìduat subra de sa s. sa crèsia romànica de San Nicola de Trullas.