Santu Antiogu, Tumba de gigantes Su Niu 'e subra de Crobu

Su monumentu s'erge suggestivamente subra de un'ampra prataforma pedrosa sopraelevata subra de su pranu de sartu, no a largu de su mare, in su parte S de s'ìsula sulcitana de Santu Antiogu, in s'ISCO de sa Sardigna. S'agatat a NO de su nuraghe Grutti 'e Abba.
S'interru, de su tipu "a filari", est costituida dae unu corpus tombale absidato (m 10,20 x 1,25/0,80 de larghesa), de unu passadissu funeràriu e de unu prospetu architetònicu chi s'aberit a emiciclo, sa gai narada "esedra" (m 14,50 de corda x 2,70 de saetta). Su monumentu, realizadu cun massos poliedrici de trachite, est istadu iscalabradu dae sos vàndalos chi nde tenent divelto su robustu architrave parallelepìpedu chi iscumpassaiat s'intrada.
De sa tumba est craramente leggibile su fundu delimitadu dae blocos de diversas dimensiones. S'esedra est costituida dae filas de pedras in pessu chi sbozzate, de mannària decrescente cara a s'artu. S'intrada a su monumentu, chi s'aberit a su tzentru de su de filare de base de s'esedra, fiat - in antis de sa rimotzione de s'architrave - de forma a forma de trapètziu; sos stipiti sunt costituidos dae unu blocu pro parte. Su passadissu funeràriu est costruidu cun blocos pagu o nudda traballados, infissi a gurteddu, subra de cale imbarant pedras de minores dimensiones dispostas a filas irregulares, rincalzate cun numerosas zeppe. Su corpus tombale presentat una larghesa de m 4,20 subra de s'asse de traessu de sa càmera, a s'addòbiu cun sas alas de s'esedra. In s'àrea antale s'intrada, intre su materiale ispèrdidu dae un'iscavu clandestinu fatu in su 1977, fiat istadu a lughe unu frammentu de unu contzo a "dentelli". Custu contzo, in roca modde, coronaiat - in orìgine - sa tzima de s'esedra.
Lu fosso stratigrafico de sa zona antale s'intrada at torradu vàrios materiales: una ciotola a piattello emisfèricu cun fundu ladu e presina a bugnetta suta de s'oru (cm 17,2/18,00 x 5,5 de artària) de sas superfìtzies brunu-ispanas; sos frammentos de ùndighi elementos in roca modde tufacea a forma de corru, sìmiles a sos agatados in localidade Is Aruttas de Crabas, subra una depositzione individuale, in giacitura cun-tràida, intro una fossa emisfèrica fossada in roca. Sa casta costrutiva de su monumentu e, mescamente, sa setzione angulare trasversa de su vanu funeràriu, cunsentint de propònnere ùtiles collegamentos cumparativos cun sa tumba I de San Cosimo de Gonnos Fanàdiga. S'interru si datat a su Brunzu mèdiu-reghente.

Istòria de sos iscavos
Su monumentu est istadu fossadu in su trìulas 1977 de Vincenzo Santoni. Sas chircas de superfìtzie no ant permìtidu de individuare, a su mancu pro como, s'abitadu de riferimentu.

Bibliografia
V. Santoni, "A chelu abertu s'istòria nostra", in Su Casteddàiu, 6 cabudanni 1977, pp. 20-30;
G. Pinna, Sulci. Guida a s'ìsula de S. Antìogu, Casteddu, Sulci, 1981, p. 44;
V. Santoni, "S'istòria de sos nuraghes", in Archeologia Viva, IV, 5, 1985;
V. Santoni, "Sa preistòria e sa protostoria", in P. Bartoloni, Surcis, collana "Itinerari", 3, Roma, Istitutu Poligrafico e Zecca de s'Istadu, 1989, p. 75-76;
M. Frau-R. Monticolo, Surcis. Ghia archeològica: Cala Seda, Carbònia, Carluforti, Gibba, Masainas, Narcau, Nuxis, Perdaxus, Piscinas, Portescusi, S. Giovanni Suergiu, S. Anna Aia arrèndidu, Santadi, S. Antìogu, Teulada, Tratalias, Sa Baronia, Florèntzia, Arte e Natura, 1990, pp. 35-36;
D. Cocco, "Sos sèculos de sa Preistòria: su Nuràgicu", in Sulci: sos sèculos agatados, Casteddu, Regione Autònoma de sa Sardigna, 1990, p. 20.

Comente arribbare
Lòmpidos a s'abitadu de Santu Antiogu, sighire pro unos 1 km finas a agatare unu bìviu: inoghe svoltare a dereta e, aia cursadu àteros 2 km, s'at a bìdere - a manca de su caminu - su montigru ue pesat su nuraghe Grutti 'e Abba. Pagu a tesu, in diretzione NDE, s'agatant sos restos de sa tumba de gigantes Su Niu 'e Su Crobu. Su situ archeològicu est signaladu dae apòsitos cartellos.