Santu Antiogu, Catacumbas

Sas catacumbas, fossadas in sa roca, s'agatant suta de su pranu pone·las su pamentu de sa crèsia parrochiale dedicada a Santu Antiogu sulcitano.
S'ipogeu de Santu Antiogu non fiat pesadu ex novo cun sa funtzione de catacumba ma torrat a artziare a s'època pùnica, cando fiant istados fossadas tumbas a càmera. A inghìriu a sos sèculos IV-su de VII p.C. sas sìngulas tumbas fiant istadas unidas aberende de sos coladòrgios in sos muros in comunu e est pro custa resone chi sas catacumbas si presentant bastante irregulares.
Faghent a individuare duos nùcleos printzipales: su de Santu Antiogu e su de sa mama, Santa Rosa, chi, segundu sa traditzione populare, diat èssere istada fintzas issa martirizada in Sardigna.
A sa catacumba detat "de Santu Antiogu", realizada intre su IV e su sèculu VII p.C., s'atzedet de sa crèsia, a traessu de unas cantas istradeddas in sa navada d. S'ipogeu est costituidu dae un'ambiente absidato (A) sa cale bia est sorretta de ses colunnas e a su tzentru de su cale est unu sarcòfagu cando chi diant èssere istadas custoidas sas ispògias de su màrtire. Dae segus custu primu ambiente bos nd'est unu segundu (B) cunsideradu sa tzella "retrosanctos", est a nàrrere su vanu cando chi s'interraiant sos pessonàgios prus eminentes de sa comunidade cristiana. Sos interros chi si cuntzentrant in custa tzella sunt de edade e tipos diferentes (fossas pone·los su pamentu, arcosoli, loculi fossados in sos muros, interros mùltiplos, cassones a casteddu). Sos muros presentant ancora rastros de pinturas datadas a su sèculu IV p.C. belle. Sa catacumba tenet àteros duos ambientes (D e E), oe unidos dae un'abertura ma chi, a su cumintzu, fiant duas tumbas pùnicas distintas. De su vanu D s'atzedet a un'ambiente illonghiadu (C) chi presentat rastros de decoradura de su sèculu V p.C. e unas cantas iscritziones de caràtere cristianu. De su vanu C s'atzedet a s'ambiente F e, de sighida, a cuddu G, custu ùrtimu retentu dae sa traditzione su logu ue Antìogu si fiat retiradu a pregare e aiat mortu ancora in antis de èssere cròmpidu dae sos sordados romanos. A su suo internu s'agatat una tumba diferente de totus sas àteras: est de su tipu naradu "a baldachinu", cun pilastros chi si pesant finas a cròmpere sa bia, datàbile intre su V e su sèculu VI p.C.
Sa catacumba detat "de Santa Rosa" s'agatat suta de sa basìlica. A s'ipogeu s'atzedet, difatis, de una scaletta subra de su chirru d. de sa crèsia. Sa catacumba est de piticas dimensiones, cun solos duos ipogeos pùnicos aia rèndidu comunicantes. A s'internu sunt acasagiadas numerosos interros, in bona parte de su tipu "a cassone" de tufu.
A s'istadu atuale de sos istùdios, non si connoschet sa bera estensione de sas duas catacumbas: cun probabilidade, in prus de sos duos nùcleos nòdidos, bi sunt àteros ambientes chi istant, a bellu a bellu, istupende gràtzias a sas iscumbatas archeològicas in corsicanu.

Istòria de sos iscavos
Sa prima campagna de iscavu in sas catacumbas si devent a Antonio Taramelli (1921). S'ùrtima est istada giuta a sa fine de sos annos Otanta de sa Pontifìtzia Cummissione de Archeologia Cristiana.

Bibliografia
A. Taramelli, "S. Antioco. Esplorazione delle catacombe sulcitane di Sant'Antioco e di altri ipogei cristiani", in Notizie degli Scavi, 1921, pp. 142-176;
C. Tronchetti, S. Antioco. Sassari, C. Delfino, 1989 (Sardegna archeologica. Guide e itinerari; 12);
L. Porru-R. Serra-R. Coroneo, Sant'Antioco. Le catacombe, la chiesa martyrium, i frammenti scultorei, Cagliari, Stef, 1989;
P.G. Spanu, La Sardegna bizantina tra VI e VII secolo, collana "Mediterraneo tardoantico e medievale. Scavi e ricerche", Oristano, S'Alvure, 1998, pp. 47-55;
P.G. Spanu, Martyria Sardiniae. I santuari dei martiri sardi, collana "Mediterraneo tardoantico e medievale. Scavi e ricerche", Oristano, S'Alvure, 2000, pp. 83-95.