Sa crèsia parrochiale est assetiada in sa parte nord de su tzentru urbanu de Pabillonis, longu lu tratzadu de sa SP4, e òcupat unu retàngulu aorradu in sa rugrada intre sas bias San Giuanne e A. Gramsci.
Sa crèsia de sa Beata Vèrgine de su Nie est situada in su coro urbanu de sa tzitadina, a paga distàntzia de sa crèsia de San Giovanni Battista, fraigada fortzis in su sèculu XVI. Segundu sa traditzione, s'antigu tzentru abitadu pesaiat a paga distàntzia de sas ispondas de su Flumini Mannu, in s'oru de sa crèsia de su campu intitulada a San Lussorio, chi nde costituiat sa parrochiale; posca, fraigada sa crèsia noa intitulada a sa Vèrgine, sa populatzione si fiat trasferida a bellu a bellu a fùrriu a issa, andende a costituire su nùcleu nou insediativo. A s'istadu atuale de sos istùdios, non si tenent noas tzertas subra de sa data de su fàbricu suo: sa tesi prus acreditada la còllocat in prenu sèculu XVI o, a su prus tardu, a sos cumintzos de su sèculu XVII. S'impiantu originàriu de sa crèsia, de dimensiones reduidas respetu a cuddu como visìbile, fiat in rughe latina, cun duas capellas laterales denominadas "de su Rosàriu" e "de su Purgatòriu".
In su sèculu XVII s'edifìtziu de cultu fiat istadu interessadu dae importantes interventos de ampliamentu: in su 1634 su presbitèriu fiat istadu illonghiadu de unos 11 metros e fiat istada realizada sa cobertura a carrada; in su 1638 fiat istada fraigada sa noa sagrestia cun sa bia in muratura; in su 1655 fiant istadas realizadas sas àteras coberturas bortadas. In su 1859 fiant istados aviados sos traballos pro sa realizatzione de s'altare majore in màrmaru: nd'esistiat unu prus antigu, realizadu in linna e in manera rica decoradu, chi fiat istadu a forte iscalabradu dae unu fogu e posca trasferidu a sa crèsia de San Giuanne; in sa matessi data fiat istada realizada sa balaustra in màrmaru, chi fiat andadu a sostituire cudda prus antiga in linna, e torradu a fàghere su pamentu de su presbitèriu e de su coro in quadretti de màrmaru.
A sos cumintzos de su sèculu XIX fiant istados aviados sos traballos pro su fàbricu de su campanile e in su 1982 fiat istadu realizadu su sagrato retrostante respetu a sa fatzada, chi s'impostat a filu cun una de sas bias printzipales de su paisu.
Oe sa crèsia si presentat cun un'istrutura a navada ùnica, coberta a carrada pro totu sa longària sua, cun capellas laterales chi s'impostant a sos chirros de sa navada printzipale e collegadas intre issas mediante aberturas a arcu a totu de ses. Sa fatzada est sòbria, racchiusa de unu terminale oritzontale subra de cale s'impostat una curnisa a dentelli. Su portale, ampru e de linna, est racchiuso de duos aiais paradu in pedra dispostas in oblìcuu segundu unu mòdulu architetònicu difùndidu meda in Sardigna in època de su Setighentos. Su campanile, massissu e a fundu cuadrangulare, est realizadu in carcare arenario.
In su cumplessu suo, sa crèsia de Santa Maria de su Nie rapresentat un'importante esèmpiu de architetura religiosa de su sèculu XVII de su Mèdiu Campidanu chi cunservat a su suo internu pintados e elementos de arredu sacru pregevoli e de forte interessu artìsticu.

Istòria de sos iscavos e de sos istùdios
Sos fatos de sa crèsia de Santa Maria de su Nie sunt nòdidas de sas fontes de archìviu, mescamente atos inerentes sos interventos istruturales chi sa matessi at subidu. In literadura est nòdida giai de su sèculu XIX: Vittorio Angius, in su de tratare de su territòriu de Pabillonis, referit chi "Sa crèsia majore est dedicada a sa SS. Vìrgine de su tìtulu a sos nies".

Bibliografia
M. Brigaglia, S. Tola (a cura de), Ditzionàriu istòricu-geogràficu de sos comunos de sa Sardigna, Tàtari 2009, sv. Pabillonis.
S. Tomasi, Sas memòrias de su passadu. Apuntos de istòria diotzesana de Mons. Severino tomasi, Villacidro 1997.
A. Pillitu, Aiat pedidu e arte sacra in Sardigna. Diòtzesi de Ales-Terrarba, Sestu 2001.
V. Angius, Tzitade e bidditzolos de sa Sardigna de s'Otighentos. Pabiloni-Zuri, collana "Bibliotecha sarda. Grandu òperas" (e. a cura de L. CARTA), Nùgoro 2006, sv. Pabillonis.
Soprintendenza Archeologia, Bellas Artes e Paisàgiu pro sas Provìntzias de Casteddu e Aristanis, Pràtica Crèsia de Santa Maria de Pabillonis (1981), in Archìviu SBAPSAE.