Orane, Antiga crèsia de Santu Andria Apostolo

Orane s'agatat in sa Barbàgia de Ollollai, prus de pretzisu a sos pees de su Monte Gonare (1100 m s.l.m.), intre sa pranura de Otzana e sa cadena montagnina de su Gennargentu. S'àrea est rica de sitos archeològicos partinde dae s'edade preistòrica. Sa de oe cunfiguratzione de Orane est frutu de s'unione de duos bidditzolos, su de San Sistu e su de Santu Andria. Sa crèsia dedicada a s'Apostolo deviat èssere sa parrochiale de s'omònimu bidditzolu, posca de s'intreu paisu devènnidu "villa" in su 1617. Giai in su sèculu XIX s'edifìtziu versaiat in pèssimas cunditziones, abbandonadu in prode de sa noa parrochiale pesada in cuddu perìodu a su tzentru de s'abitadu de oe e semper dedicada a Santu Andria.
Sa crèsia dedicada a Santu Andria Apostolo versat in pèssimas cunditziones de cunservatzione, chi la rendent pagu prus de unu rùdere de difìtzile letura. S'ipòtesi de datatzione prus cumbinchidora nd'ascriet sa fàbrica a unu perìodu cumprèndidu intre sa fine de su XVI e sos cumintzos de su sèculu XVII.
Sa crèsia deviat tènnere fundu a rughe grega, in acòrdiu cun s'intitolazione a Santu Andria. S'indivìduant rastros de capellas bortadas siat in carrada siat in crusiera. Sa crèsia est realizada cun pietrame mistu tentu paris de malta e cugugiadu de intonaco, francu stipiti e architraves de sas ghennas laterales, in pedra vulcànica a bista.
Sa fatzada, a su cumintzu a spioventi, de sighida fiat istada modificada cun una terminazione lada e merlata, in lìnia cun sas rechestas formales in s'ìsula in su sèculu XVII. A su tzentru s'aberit su portale printzipale, sovrastato de un'arcu de iscarrigamentu a ses agudu, fintzas issu modanato, a s'internu de su cale s'agatat unu contzo isculpidu rafigurante sa rughe de Santu Andria. A sa tzima de su tìmpanu triangulare si còllocat una rughe polilobata. In currispondèntzia de sos tres portales s'aberiant ventanas. Sa parte mègius cunservada de s'edifìtziu est su campanile a fundu cuadradu, in contzas dae pedra vulcànica in manera perfeta squadrati, scandito in ses livellos de sùtiles curnisas sagomate e terminante in una punta a gattoni. In sa parte arta s'aberint slanciate monofore a ses agudu.

Istòria de sos istùdios
S'anàlisi prus esauriente si leghet in s'ischeda de su volùmene de Francesca Segni Pulvirenti e Aldo Sari (1994) subra de s'architetura tardogòtica e de influssu de su Rinaschimentu.

Bibliografia
V. Angius, "Orane", in G: Casalis, Ditzionàriu geogràficu istòricu-istatìsticu-cummertziale de sos Istados de S.M. su Re de Sardigna, XIII, Torinu, G. Maspero, 1845, pp. 193-209;
A. Bonfante-G. Carta, Santuàrios e aiat pedidu de su campu de sa Diòtzesi de Nùgoro, Nùgoro, 1992, pp. 156-157;
F. Segni Pulvirenti - A. Sari, Architetura tardogòtica e de influssu de su Rinaschimentu. Nùgoro, Ilisso, 1994, ischeda 48.