Terranoa, Tumba de gigantes Su Monte de S'Abe

Sa tumba est situada in unu pranu, a sos pees de su montigru ue pesat su castel Pedreso (o de Pedres), a pagos chilòmetros de su golfu de Terranoa, in Gallura, regione de sa Sardigna nord-orientale.
S'interru, costruida in granitu, est su produtu de sa ristruturatzione de unu prus antigu interru a galleria (o"allée couverte"), segundu una consuetudine documentada in unos àteros sìmiles monumentos de sa Gallura.
Est costituida dae unu corpus tombale absidato, chi racchiude a su suo internu una càmera funerària, pretzèdidu dae s'emiciclo de s'esedra.
Su corpus tombale, giradu a SI, resurtat unu de sos prus longos sinora iscobertu in s'ìsula (lungh. m 28,30; largh. m 6,00; alt. m 1,10). Presentat su profilu esternu realizadu cun massos agigu sbozzati dispostos subra de filari regulares.
Intre su paramentu e sos muros de su passadissu s'isvilupant duas istruturas muràrias parallelas.
Sa càmera funerària (lungh. m 13,30; largh. m 0,80; alt. m 1,50), atzessìbile a traessu de unu cùrtziu passadissu, tenet muros costruidos cun lastrones ortostatici - custu chi restat de s'interru prus antigu - subra de sos cales imbarant blocos de mèdias dimensiones dispostos subra de filari regulares.
Su pamentu fiat in orìgine lastricadu; de sa cobertura a piattabanda si cunservant oe deghe lastrones.
S'esedra (corda m 21,50) est delimitada dae ortostati a sa base de sos cales s'isvilupat unu bancone-sedile cunservadu mescamente in s'ala s. de s'emiciclo.
A su tzentru svettava sa stele centinata de sa cale a dolu mannu restat petzi un'ala de su basamentu, cun restos de su portellu, non prus in logu.
Sa tumba presentat diversas fases costrutivas e cronològicas: in su Brunzu antigu (1800-1600 a.C.) fiat istadu realizada s'interru a galleria; in su Brunzu mèdiu (1600-1300 a.C.) s'interru fiat istadu inserrada in una noa istrutura, sa bera e tumba pròpia de gigantes, chi fiat istadu impreada fintzas in su Brunzu tardu (1300-900 a.C.).

Istòria de sos iscavos
Sa tumba est istada fossada in su 1968 de Editta Castaldi.

Bibliografia
A. Taramelli, "Fògios 181-182: Tèmpiu, Terranova Pausania" in Editzione archeològica de sa carta de Itàlia a su 100.000, 17, Firenze, Istitutu geogràficu militare, 1939, p. 55;
D. Panedda, S'agru de Terranoa in su perìodu preistòricu, pùnicu e romanu, cannaca "Cannaca de istùdios istòricos", Roma, S'erma, 1954, pp. 107-109, fig. 18;
E. Castaldi, "Noas osservatziones subra de sas tumbas de gigantes", in Bullettino de paletnologia italiana, XIX, 77, 1968, pp. 7-25, 40-61, 65-77, 79-89, figg. 1-10, 21-29;
A. Sanciu, "Tumba de gigantes de Su Monte de S'Abe", in Terranoa e su territòriu suo. Istòria e archeologia, Otieri, Su torchietto, 1991, pp. 131-132, fig. 38;
M.A. Amicano-R. De Oriano-A. Sanciu, De Terranoa a Terra Nova: itinerari istòricos, archeològicos, monumentales, Terranoa, Coop. Iolao, 2004, pp. 35-36.

Comente arribbare
Dae Terranoa si pigat su caminu provintziale SP 24 pro Loiri, lòmpidos a su km 3,3 a pustis de su ponte subra de su Rio Padrongianus s'acumprida a dereta. A pustis de duos chilòmetros belle (ùrtimos 900m de caminu biancu) si lompet a su piatza·las de su parchègiu sutastante a su Casteddu de Pedres, dae ue si sighit su breve tratzadu pedonale chi giughet a su situ archeològicu.Postale de su trasportu pùblicu urbanu ASPO (www.aspo.it) lìnia 12 finas a sa firmada Castello de Pedres e sighire a pees pro belle 1,8 km.