Logusantu, Castello de Balaiana

Sos rùderes de su casteddu s'àrtziant subra de un'affioramento de rocas granìticas, cobertas dae magra mediterrànea. A pagos metros de sas istruturas militares s'agatat sa crèsia de San Leonardo, chi at dadu su nùmene a sa punta. Su casteddu est naradu de Balaiana de su nùmene de sos Balari, una de sas populatziones autòctonas chi istaiant sa Sardigna, fortzis sa Gallura, in antis de sa conchista romana.
Su casteddu de Balaiana, dèchidu pro bia de su pittoresco insertada in su paesàgiu, est intre sas fortificatziones isolanas de prus antiga atestatzione. Si tenent noas suas in su "Condaghe de Santa Maria de Bonàrcadu", ue resurtat a inghìriu a su 1130 una chertat intre su soberanu de Gallura Costantinu e sos fìgios de su predetzessore suo, etotu pro su possessu de s'edifìtziu fortificadu.
S'indivìduant sos restos de un'ambiente retangulare e de una turre, racchiusi de sos restos de una tzinta murària chi fortzis deviat recingere e amparare sa fortificatzione. Nudda si podet dedurre belle sos ambientes internos a sa tzinta de muros, distrùidos dae derrotas e istremaduras. Sa crèsia de San Leonardo deviat acumprire funtzione de capella palatina.
Sa peculiaridade de su casteddu de San Leonardo torrat a sètzere in sa tècnica costrutiva, de su totu in granitu, postu in òpera pro mèdiu de una sèrie de incastros chi prescindent de malta o carchina. Sos muros sunt in dòpia cortina, realizadas cun filari de contzas squadrati siat in manera interna siat in manera esterna, cun prenimentu de pietrame minutu privu de cale si siat tipu de legante. Sos spigoli sunt afortidos dae grussos blocos sagomati ad hoc.

Istòria de sos istùdios
Pro s'istòria de Logusantu faghet a fàghere riferimentu a unos cantos istùdios, intre cales su de Antonio Murineddu, de su 1962, e cuddu prus reghente de Mario Scampuddu, de su 1996. Pro su casteddu si rimandat a su contributu in su volùmene de Foiso Fois "Castelli de sa Sardigna medievale", de su 1992.

Bibliografia
V. Angius, "Gallura", in G. Casalis, Ditzionàriu geogràficu istòricu-istatìsticu-cummertziale de sos Istados de S.M. su Re de Sardigna, VII, Torinu, G. Maspero, 1840, pp. 41-196;
Gallura: aspetos istòricos, geogràficos e econòmicos, a cura de A. Murineddu, Casteddu, 1962, pp. 244-252;
F. Fois, Castelli de sa Sardigna medievale, a cura de B. Fois, Cinisello Balsamo, Amilcare Pitzos, 1992, pp. 188-189;
R. Coroneo, Architetura romànica de sa metade de su Milli a su primu '300, Nùgoro, Ilisso, 1993, p. 160;
M. Scampuddu, Paisos de Gallura: Logusantu: istòria e imàgines, Sassari, 1996;
G. Serreli, Totu sos casteddos de sos bator regnos, "Darwin. Cartulàrios", n. 1 (trìulas-austu 2006), pp. 104-109.

Comente arribbare
Pro cròmpere Logusantu si cursat sa SS 133 de Tèmpiu in diretzione Palau. A su km 22 s'agatat su bìviu pro su paisu, chi si podet sighire a pustis de calicunu km. In pessu chi superadu s'abitadu, s'adobiat sa punta de San Leonardo, in cùcuru a su cale pesat su casteddu omònimu o de Balaiana.