Casteddu, Archìviu Istòricu de sa parròchia de Santa Eulalia

Sa tzentralidade de sa parròchia de Santa Eulalia in sa vida religiosa e culturale de su bighinadu de sa Marina at favoridu su sedimentarsi, in sos sèculos, de unu cumplessu archivìsticu chi, cando chi siat lòmpidu a nois depauperato fintzas a pustis de sos eventos bèllicos de su 1943, costituit unu de sos archìvios parrochiales prus ricos de sa Sardigna. Su fundu cumprendet sa documentatzione relativa a sa collegiata de Santa Eulalia e sos archìvios agregados de sas arciconfraternite de su Santìssimu Sacramentu (cun sede in sa parrochiale), de su Santìssimu Crutzifissu de s'Oratzione e de sa Morte (istudada, cun sede in sa crèsia de su Santu Sepulcru) e de sa Santìssima Trinidade e Sàmbene de Cristu (cun sede in sa crèsia de Santa Lughia). In su cumplessu su materiale cunservadu est de grandu interessu, ca cunsentit de analizare aspetos diferentes de s'istòria religiosa, sotziale, econòmica e culturale de sa tzitade de Casteddu de sos primos de su sèculu XVI a sa metade de su XX.
Sas sèries printzipales de s'archìviu de sa collegiata sunt sas sighentes:

• Deliberatziones de giunta de su Capìtulu de sa Collegiata (1621-1925)
• Atos notariles isortos (1563-1888)
• Registros de sos tzensos (1547-1668)
• Lìteras pastorales, tzirculares e decretos (1693-1929)
• Documentatzione de caràtere amministrativu (ligada e iscagiada) (secc. XVII-XX)
• Puntazioni (1814-1866)
• Manuales de sas postas (1803-1912)

Sos archìvios agregados de sas confraternite costituint de sos cumplessos documentàrios autònomos: sa cungregatzione de su Santìssimu Sacramentu aiat tentu intre sos còmpitos suos su de sa difusione e promotzione de sa devotzione eucarìstica e s'assistèntzia a sos pòveros de su bighinadu. Grandu parte de sa documentatzione fiat andada pèrdida cun sos bombardamentos de su 1943. Bona parte de sos documentos superstiti, intre cales si signalant sos Mandados de pagamentu (1751-1893), est de caràtere amministrativu. S'archìviu de s'arciconfraternita de su Santìssimu Crutzifissu de s'Oratzione e de sa Morte fiat istadu agregadu a pustis de s'estintzione de sa confraternita matessi a sa metade de su Noighentos e costituit sa setzione in manera numèrica prus bundante a pustis de sa de sa collegiata. Est cumpostu dae documentos de notèvole interessu e antighidade: de signalare in particulare sas Pergamenas (36 unidades, 1519-1883) – unas cantas in manera rica mineis – chi atestant s'agregatzione de sa confraternita a cudda omònima de Roma e sa cuntzessione de indulgenze e mandos de vàriu gènere, sas sèries amministrativas presas a sa gestione econòmica de su notèvole patrimòniu immobiliare e de sas lassas e ligados testamentàrios e in fines materiale chi pertocat su còmpitu printzipale de sa cungrega, chi fiat su de providire a s'interru de sos defuntos privet de mèdios. In fines sos documentos de s'arciconfraternita de sa Santìssima Trinidade e Sàmbene de Cristu, chi sunt quantitativamente modestos ma non de iscassu interessu. Issos fiant istados trasferidos acanta s'archìviu parrochiale a pustis de sa partziale demolitzione (1947) de sa crèsia de Santa Lughia, sede istòrica de sa cungrega. Sa documentatzione cunservada coberit un'arcu cronològicu chi andat in su sèculu XVII a su 1950 belle.

Bibliografia
A. G. Maxia, M. Serreli, Sa faina de s'Arciconfraternita de sa Morte, a traessu de sos documentos suos, in sa crèsia de su Santu Sepulcru in Casteddu in sos sèculos XVII e XVIII, in T. Kirova (e.), Arte e Cultura de su ‘600 e de su ‘700 in Sardigna. Àutos de su Cunvegnu Natzionale (Casteddu-Tàtari, 2-5 maju 1983), Nàpule, Editziones Sientìficas Italianas, 1984, pp. 245-256.
M. Cugusi, Cungregatzione de su Santìssimu Sacramentu in sa Marina. Istòria de eris, crònaca de oe, Casteddu, s.n., 2009.
S. Agus, De sa Cungregatzione de su Ss.mo Sacramentu de Santa Eulalia a Casteddu, Casteddu, s.n., 2013.