Bultzi, Crèsia de San Pietro de su Crocefisso

Sa crèsia, bene visìbile de su caminu, dòminat sa badde de su riu Silanis, in unu giassu de su campu de grandu ammaju paesagìstica.
Finas a pagos de deghe annos a oe, a s'internu de sa bella crèsia de San Pietro de su Crocefisso s'agataiat unu grupu de linna duecentesco de sa Depositzione de Cristu de sa rughe, como custoidu (pro resones de seguridade) in sa parrochiale de San Sebastiano a Bultzi. Si tratat de un'"unicum" in s'istatuària medievale in Sardigna, de su cale s'edifìtziu pigat su nùmene.
Sa farta de documentatzione non cunsentit de pretzisare sa cronologia de sa crèsia. Subra de sa base de sa letura formale, s'impiantu est ascrivibile a su primu ventennio de su sèculu XII, cun un'ampliamentu chi si concruit in s'ùrtimu bator unu de su XII. Sa fine de sos traballos est determinada dae un'iscritzione de Iohannes pìscamu de Ampurias, pintada subra de una trae de su cobertura in linna, chi Dionigi Scano aiat trascritu in ocasione de sos restàuros de su 1902. Giovanni resurtat intre sos pìscamos de Ampurias in sa prima metade de su sèculu XIII, a cunfirma de s'ampliamentu de sa crèsia, cun una noa cobertura realizada cun probabilidade intre su 1200 e su 1225.
Su fundu est in rughe "commissa". Sos paramentos muràrios sunt in contzas dae pedra vulcànica iscura cun insertadas de calcare biancu chi determinant s'òpera bicroma in fatzada, in su catino absidale e a s'internu de sa navada. Sa fatzada est organizada subra de tres òrdines. Su portale architravato est iscumpassadu dae una lunetta, intro sa cale s'agatat unu rilievu chi rapresentat unu pessonàgiu in positzione orante, acostagiadu dae duos òmines barbudos.

Istòria de sos istùdios
Alberto De sa Marmora (1860) la mentovat in su suo "Itinerario". Sos primos istùdios istòricu-artìsticos sunt de Dionigi Scano (1907) e Raffaello Delogu (1953), chi erroneamente l'aiat denumenadu San Pietro de Simbranos. Giuseppe Maria Salis (1969) aiat dimustradu chi custu tìtulu tocat imbetzes a una crèsia distruta, a cùrtzia distàntzia de s'abitadu. In su la reconnòschere comente a San Pietro de su Crocefisso o de sas Imàgines, de su grupu de istàtuas de linna chi bi fiat custoidu, las dèdicant un'ischeda Renata Serra (1989) e Roberto Coroneo (1993). In un'aprofundida monografia, Annamaria Premoli (1997) proponet in fines chi si devat identificare cun sa crèsia de San Pietro de Nurki, tzitada in sos documentos medievales comente a atacada a un'influente monastèriu benedetinu cassinese.

Bibliografia
G. Spano, in A. De sa Marmora, Itinerario de s'ìsula de Sardigna, Casteddu, Tipografia A. Alagna, 1868, p. 662, nòdida 1;
D. Scano, Istòria de s'arte in Sardigna de su XI a su sèculu XIV, Casteddu-Sassari, Montorsi, 1907, pp. 213-217;
D. Scano, Aiat pedidu medievales de Sardigna, Casteddu, Fundatzione Su Nuraghe, 1929, pp. 80-85;
R. Delogu, S'architetura de su Medioevu in Sardigna, Roma, Sa Libreria de s'Istadu, 1953, pp. 112, 160-162;
G.M. Salis, San Pietro de sas Imàgines o de su Crocifisso de Bultzi, Tèmpiu, Tortu, 1969, p. 13;
R. Serra, Sa Sardigna, cannaca "Itàlia romànica", Milanu, Jaca Book, 1989, pp. 423-425;
R. Coroneo, Architetura romànica de sa metade de su Milli a su primu '300, Nùgoro, Ilisso, 1993, ischeda 37;
A.M. Premoli, Unu sinnu in su tempus. Sa crèsia de S. Pietro de sas Imàgines in Bultzi, Nùgoro, Poliedro, 1997;
R. Coroneo-R. Serra, Sardigna preromànica e romànica, cannaca "Patrimoniu artìsticu italianu", Milanu, Jaca Book, 2004;
Roberto Coroneo, Aiat pedidu romànicas de sa Sardigna. Itinerari turìsticu culturales, Casteddu, AV, 2005, p. 33.

Comente arribbare
Si cursat su caminu provintziale 134 chi de Pèifugas giughet a Bultzi, agatende pagos km in antis de s'abitadu sa deviatzione pro San Pietro de su Crocefisso.