Bultei, Crèsia de San Saturnino de Usolvisi

S'abitadu de Bultei s'agatat in curtzesa de su riu Tirso, in sas bighinàntzias de su giassu de su campu chi currispondet a sas termas romanas de Aquae Lesitanae. Sa crèsia de San Saturnino de Usolvisi s'erge aorada subra de un'imbaro, subra de sas ruinas de unu nuraghe, in un'àrea in agru de Bultei chi at torradu bundantes repertos archeològicos chi torrant a artziare a s'època prenuragica.
Sa crèsia de San Saturnino de Usolvisi devet sas suas atrativas non petzi a sas formas romànicas, caraterizadas dae grandu essentzialidade architetònica, ma fintzas a su balore paesagìsticu de su giassu, puru a s'interessu de s'impiantu subra de sas pedras de derrota de unu nuraghe.
Sa prima noa de su tìtulu "sancti Saturnini de Usolvisi" torrat a artziare a su 1163, annu in cale fiat istadu donadu a sos mòngios camaldolesos de Attone pìscamu de Castrat. Sa fàbrica de sa crèsia faghet a ascrìere a maestranze operadores a fùrriu a sa metade de su sèculu XII.
Sa crèsia, a àula ùnica, est in cantones vulcànicas bènnidas de cavas locales. S'àbside est orientada a N/E e iscumpassada dae unu campanile a vela, fortzis no in positzione originària. Sa fatzada, lineare meda, est afortida in sos spigoli de robustas aiais paradu angulares; a su tzentru s'aberit su portale cun architrave subra de su cale imposta un'arcu a ses torradu a pesare. Su matessi càpitat pro su portale abertu in manera laterale. Duos sunt sas ventanas in sos costàgios e un'in s'àbside.

Istòria de sos istùdios
Sos istùdios movent de sa boghe "Bultei" de Vittorio Angius, insertada in su "Ditzionàriu" de su Casalis (1834), protzedende cun sos contributos de Dionigi Scano (1907) e Raffaello Delogu (1953). De su 1985 est s'artìculu monogràficu de Aldo Sari, cale sighit s'ischeda sintètica de Roberto Coroneo in su volùmene dedicadu a s'architetura romànica (1993). In fines de su 2005 est sa tratatzione in su volùmene "Bultei e su territòriu suo" de Andrea Fenu.

Bibliografia
V. Angius, "Bultei", in G. Casalis, Ditzionàriu geogràficu istòricu-istatìsticu-cummertziale de sos Istados de S.M. su Re de Sardigna, II, Torinu, G. Maspero, 1834, pp. 691-694;
D. Scano, Istòria de s'arte in Sardigna de su XI a su sèculu XIV, Casteddu-Sassari, Montorsi, 1907, p. 336;
R. Delogu, S'architetura de su Medioevu in Sardigna, Roma, Sa Libreria de s'Istadu, 1953, p. 146;
G. Zanetti, I Camaldolesos in Sardigna, Casteddu, Fossataro, 1974, pp. 125-129;
A. Sari, "Una crèsia romànica de su Goceano: su San Saturnino de Usolvisi", in Sesuja, I, 1985, pp. 121-127;
R. Coroneo, Architetura romànica de sa metade de su Milli a su primu '300, Nùgoro, Ilisso, 1993, ischeda 49;
R. Coroneo, Aiat pedidu romànicas de sa Sardigna. Itinerari turìsticu-culturales, Casteddu, AV, 2005, pp. 62-63;
A. Fenu, Bultei e su territòriu suo, Nùgoro, Solinas, 2005.

Comente arribbare
Si lassat sa SS 131 a s'artària de Macumere e s'imbocca sa 129 cursende·la pro belle 15 km. Si girat tando a s. pro imboccare sa 128 bis. Superadu s'abitadu de Anela, a pustis de pagos km si crompet Bultei. Lassadu su paisu in diretzione de Benetutti, s'arribbat a su giassu de su campu de sas Termas Aurora, ue in un'imbaro isoladu s'erge sa crèsia.