Bosa, Crèsia de sa Madonna de su Carmine

Su tzentru istòricu de Bosa s'est formadu in su sèculu XII, a sos pees de su casteddu de Serravalle, in giassu diferente respetu a su de sa tzitade romana e altomedievale.
Pesat ue fiat unu tempus una crèsia intitulada a sa Beata Vèrgine de su Sucursu, cuntzèdida a s'Òrdine in su 1606, cando sos Carmelitanos aiant abbandonadu su cunventu de Sant'Antonio Abate, malesanu pro sa bighinàntzia de su riu Timo.
Su nou sitiadu, imbeniente a sa ghenna tzitadina de San Giovanni e a una de sos caminos chi collegaiant sa tzitade cun su nord de s'ìsula, aiat acasagiadu sos prados finas a sa segunda metade de su sèculu XIX, cando sas leges sabàudas sula supressione de sos Òrdines monàsticos e s'incameramento de sos benes issoro aiant determinadu su progressivu abbandonu de Bosa a banda de sos Carmelitanos.
A fùrriu a su 1770 fiat istada pigada s'initziativa de derrùere sa betza crèsia de su Sucursu, chi ghetaiat in precàrias cunditziones e resurtaiat insufitziente pro sas fainas de sos religiosos e de sa populatzione. Si fiat costruidu tando s'atuale edifìtziu, intituladu a sa patrona de s'Òrdine, cumpletadu cun sa noa fatzada a ''retablo'' in su 1779 e cunsagradu ufitzialmente de su pìscamu Murro in su 1810.
Sas leges de su 1866-67 aiant assignadu sa crèsia a su Fundu pro su Cultu e su cunventu bighinu a su Comunu chi b'aiat istituidu sas iscolas elementares e su Ginnasio. In su 1872 s'edifìtziu fiat torradu in possessu de s'autoridade eclesiàstica chi aiat atzetadu sa pèrmuta cun sa crèsia de sa Maddalena, derrùida dae su Munitzìpiu pro cunsentire s'isvilupu urbanu de sa tzitade cara a O.
Su ricu prospetu - cumpostu segundu unu disinnu planare de caràtere sardu comente si siat riferibile a su barocchetto piemontesu - segat sa simplidade de sos muros esternos de su cunventu, chi puru nde costituint una parìvile sighidura subra de su chi bessat N, ue si perlongat su cornicione terminale subra de mensole.
Sa fatzada de sa crèsia est impostada subra de tres òrdines decrescenti, scanditi de lesene cun capitellos. Sa zona inferiora est mòvida a chimbe ispigros, in su tzentrale de sos cales s'insertat su portale centinato e iscumpassadu dae unu ricu fastigio a su cale tzentru est s'istemma de s'Òrdine. A s'in subra de unu s'ispissu cornicione s'impostant sos duos òrdines superiores chi sighint sas lìnias verticales ma reduint sas specchiature a tres, cun finestrone e nitza in asse cun su portale e coronamentu a lìnias còncavas e convesse acabadas dae chertas e vasos giughet-frama.
L'interno est in navada ùnica, cun cobertura a carrada e bator capellas laterales pro chirru. Su presbitèriu, torradu a pesare, est iscumpassadu dae cùpula emisfèrica subra de pennacchi e est arrichidu, subra de su muru de fundu, de unu monumentale e fastoso altare in màrmaru e istucos datadu 1791.

Istòria de sos istùdios
Sa crèsia est ogetu de una sintètica ischeda in su volùmene de Salvatore Naitza subra de s'architetura tardoseicentesca e purista (1992).

Bibliografia
A. Sari, ''Cenni subra de s'architetura eclesiàstica in Bosa e in su territòriu suo'', in Sas crèsias de Bosa, Cartulàrios de documentatzione de sa Pro Logo de Bosa, Casteddu, Seleni, 1978;
S. Naitza, Architetura de su tardu '600 a su classitzismu purista. Nùgoro, Ilisso, 1992, ischeda 35;
A.F. Ispada, Sas crèsias de Bosa, Sestu, Zonza, 2002.