Bidda Spetziosa, Crèsia de San Plàtanu

S'edifìtziu est in un'àrea de respetu lastricada de reghente. Favorida dae su relativu isulamentu, cando chi prospetos subra de una sèrie de domos, est in manera lèbia sopraelevata respetu a su terrinu in tundu. A paga distàntzia s'agatat su situ archeològicu de San Cromazio.
San Plàtanu de Bidda Spetziosa est una crèsia romànica su cale interessu printzipale torrat a sètzere in sas formas architetònicas inconsuete. Torrat difatis in s'esiguo grupu de edifìtzios sardos a duas navadas, ambas aiat concruidu de àbside e provistas de intrada indipendente.
In farta de documentatzione coeva, sa crèsia est datàbile a su segundu bator de su sèculu XII subra de sa base de sas caraterìsticas architetònicas e pro sa tendèntzia a su reimpreu, in sentidu "antiquario", de manufatos marmòreos romanos.
Sa crèsia (m 12 x 9, arta 10 m belle), in pedra sedimentària, tenet fundu a duas navadas aiat partzidu de arcadas a totu de ses chi imbarant subra de colunnas in màrmaru de reimpreu, a sa cale tzima sunt situados capitellos.
Unu de custos est romanu e est istadu rilavorato pro l'adatare a sa destinatzione noa. In sos àngulos sunt ancora visìbiles sos restos de sa decoradura originària (cun fògias de abba e ovoli, una cherta), acanta a elementos ornamentales chi lu connotant in sentidu cristianu (unu pane cun sa rughe influida e una rosetta a prus giros de pètalos). S'àteru est unu capitellu corìntziu a fògias de acanto.
Sas navadas, como cun cobertura de linna, in orìgine deviant acabare cun bias a carrada, ma una derrota chi torrat a artziare a su sèculu XV aiat custrintu a mudare sistema. Sa fatzada si partzit in tres ispigros; in cuddos laterales s'aberint duos portales centinati cun rughes intarsiate, mentras in cuddu tzentrale est insertada una lastra marmòrea tardoromana decorada cun curnisa a intretzu e frores quadripetali. Cumpletant sa decoradura duas alloggiamenti pro batzinos tzeràmicos e duas rodas intarsiate cun su motivu a dentes de serra, a dolu mannu non de su totu cunservadas. S'ùnica monofora tenet centina in màrmaru decorada a intretzu e arrichida dae clipei istados dae un'animale e de una rughe. In su chirru deretu su paramentu est lisu francu chi pro sas duas rughes intarsiate isculpidas in sa lastra de màrmaru e unu peduccio superstite, a sa tzima, cun una pitica conca umana. Su prospetu est concruidu dae unu campanile a vela a ùnica lughe ogivale.

Istòria de sos istùdios
Signalada finas dae su sèculu XIX de Giovanni Spano, sa crèsia est istada ogetu de chirca fintzas in su cursu de su XX, impinnende Dionigi Scano, Raffaello Delogu, Renata Serra, Roberto Coroneo e Alessandro Teatini in aprofundimentos chi nde crarint sos aspetos archeològicos, istòricos e artìsticos.

Bibliografia
G. Spano, "Ùrtimas iscobertas", in Bullettino Archeològicu Sardu, V, 1859, p. 184;
D. Scano, Istòria de s'arte in Sardigna de su XI a su sèculu XIV, Casteddu-Tàtari, Montorsi, 1907, pp. 329-330;
R. Delogu, S'architetura de su Medioevu in Sardigna, Roma, Sa Libreria de s'Istadu, 1953, pp. 61-62;
R. Serra, Sa Sardigna, collana "Itàlia Romànica", Milanu, Jaca Book, 1989, pp. 42-48;
R. Coroneo, Architetura romànica de sa metade de su Milli a su primu '300, Nùgoro, Ilisso, 1993, ischeda 70;
R. Coroneo, "Màrmaros romanos e decoraduras romànicas in sa crèsia vittorina de San Plàtanu in Bidda Spetziosa", in Studios Sardi, XXIX, 1990-91, pp. 387-403;
A. Teatini, "Sos capitellos romanos in sa crèsia de San Plàtanu in Bidda Spetziosa (CA). Decoradura architetònica, economia e problemas de reimpreu nde bassu Campidanu", in Studios Sardi, XXXII, 1999, pp. 171-201;
R. Coroneo-R. Serra, Sardigna preromànica e romànica, collana "Patrimòniu artìsticu italianu", Milanu, Jaca Book, 2004, pp. 256-260;
R. Coroneo, Aiat pedidu romànicas de sa Sardigna. Itinerari turìsticu culturales, Casteddu, AV, 2005, p. 97.

Comente arribbare
Imboccata sa SS 130 pro Igrèsias, si cursant unos 21 Km e s'acumprida pro Bidda Spetziosa. Rugradu s'abitadu si crompet sa bia San Plàtanu ue s'erge sa crèsia.