Iglesias, Crèsia de sa Madonna de sas Gràtzias

S'edifìtziu s'agatat a s'internu de su tzentru istòricu, a impinna a sa tzinta murària aragonesa in curtzesa de s'antiga ghenna denominada "ghenna noa".
Sa fatzada de sa Madonna de sas Gràtzias cualìficat in sentidu estèticu unu de sos àngulos prus ammajadores de su tzentru istòricu de Igrèsias.
Non faghet a pretzisare sa data de fàbricu de sa crèsia, in cantu no esistent testimonias subra de s'impiantu gòticu, ascrivibile a sa fine de su sèculu XIII. A s'època fiat istada intitulada a San Saturnu, posca a sa Madonna de sas Gràtzias.
In pedra sedimentària, s'edifìtziu fiat in navada ùnica cun àbside, ma oe de s'impiantu originàriu subravivet petzi sa fatzada, mancante de su terminale.
Sa crèsia tenet fundu mononavata partzida in ses campadas delimitadas dae arcos diaframma a ses agudu, a amparu de sa cobertura in linna cun traes a bista. Unas cantas capellas sunt istadas ricavadas in sas spesse murature perimetrales, mentras petzi s'ùrtima a manca, in antis de su presbitèriu, est dotada de altare marmòreu e est praticabile. Su presbitèriu, torradu a pesare respetu a s'àula, tenet unu tamburu otagonale cun bator ventanas e curnisa dentellata, chi funge de elementu de giuntura cun sa cùpula de su Rinaschimentu.
Si signalat sa particulare decoradura de sa ghiera de s'arcada chi introduit a su presbitèriu, su cale de ses est in manera lèbia ribassato. Una sèrie de cassetones acasàgiat motivos decorativos de tipu vegetale e marinu, pro su prus rosette e conchiglie, de tipu de su Rinaschimentu.
Sa fatzada est partzida in duos òrdines de una teoria de archetos de sa ghiera semitzircolare simpre, poggianti subra de peducci cun motivos ornamentales vàrios, intre sos cales s'osservat sa prevalèntzia de su sugetu vegetale.
S'òrdine inferiore est partzidu in tres ispigros de lesene semiesagonali; in s'ispigru tzentrale su portale est iscumpassadu dae un'architrave decoradu a motivos vegetales chi imbarat subra de duos capitellos decorados in manera aguale. S'arcu de iscarrigamentu est in totu de ses e a su suo internu acasàgiat una tumba datada 1620. Sas estremidades de su chìgiu imbarant subra de duos mensole isculpidas.
De su segundu òrdine abarrat oramai sa sola monofora a arcu agudu e ghiera elaborada meda, sa cale parte interna terminale est trilobata.
Sa tzima de sa fatzada est lada e acasàgiat unu campanile a vela de època de su Rinaschimentu acostagiadu dae chertas a coddu de delfinu.

Istòria de sos istùdios
Sa crèsia est est istada ogetu de atentzione a banda de sos istudiosos mescamente in su sèculu XX. Dionigi Scano, Roberto Coroneo e Gianni Murtas ant frunidu importantes contribuidos subra de s'incuadramentu de sos fatos costrutivos suos in su cuntestu istòricu, artìsticu e culturale de apartenèntzia. Giovanni Zedda e Filippo Pili si sunt interessados fintzas de s'aspetu devotzionale.

Bibliografia
V. Angius, boghe "Igrèsias", in G. Casalis, Ditzionàriu geogràficu istòricu-istatìsticu-cummertziale de sos Istados de S. M. su Re de Sardigna, VIII, Torinu, G. Maspero, 1841, p. 442;
D. Scano, Istòria de s'arte in Sardigna de su XI a su sèculu XIV, Casteddu-Tàtari, Montorsi, 1907, pp. 243-244;
R. Delogu, S'architetura de su Medioevu in Sardigna, Roma, Sa Libreria de s'Istadu, 1953, p. 219;
G. Zedda-F. Pili, Su Santuàriu de sa Madonna de sas Gràtzias in Igrèsias, Seddori, Concu, 1985;
R. Coroneo, Architetura romànica de sa metade de su Milli a su primu '300, Nùgoro, Ilisso, 1993, ischeda 157;
Cartulàrios de su Santuàriu, Sennora Nostra de sas Gràtzias, 1, 1997;
Diòtzesi de Igrèsias, a cura de G. Murtas, collana "Aiat pedidu e arte sacra in Sardigna", Sestu, Zonza, 1999, pp. 117-125;
R. Coroneo, Aiat pedidu romànicas de sa Sardigna. Itinerari turìsticu culturales, Casteddu, AV, 2005, p. 105.