Sas turres de San Pancrazio e De s'Elefante, sunt cunsideradas unu de sos mègius esèmpios de architetura militare medievale italiana.
Fiant istados progetadas dae Giovanni Capula e cumpletadas in su 1307. Sunt assetiadas in su bighinadu istòricu de Castello, urbanizzato partinde dae su 1217. Su Casteddu fiat istadu in comintzu sede de sa colònia pisana e de sighida de sas màssimas autoritￃﾠ tziviles e religiosas.
In sos sèculos pretzedentes su XIII, sa cittￃﾠ de Casteddu si fiat isvilupada finas dae s'etￃﾠ fenìtziu-pùnica e romana cun una sèrie de insediamentos a destinatzione diferentziada, longu sa lìnia de costa de sa zona de su Fangario a capu Santa Elia. In etￃﾠ bizantina s'abitadu costeri era in forte regressu, in favore de s'accentramento de sa populatzione in su giassu internu de Santa Igia, a ridosso de sa laguna otzidentale, ue pesaiant sa catedrale de Santa Cecilia e sa reggia de sos giùighes de Casteddu. Sa punta de Castello, fortzis sede de unu tèmpiu in etￃﾠ precristiana, non fiat istadu.
S'urbanizatzione de sa punta torrat a artziare a su 1217, cando Benedetta de Lacon-Massa, giudicessa de Casteddu, donat a Lamberto Visconti su Castrum Calaris. Su logu devenit sede de sa colònia pisana, cun sa crèsia de Santa Maria arrocada subra de su chi bessat orientale. Sa destruidura de sa biddighedda giudicale e obispale de Santa Igia, operada dae sos Pisani in su 1258, signat non petzi sa fine de su regnu de Casteddu, ma fintzas su trasferimentu de su pìscamu in Casteddu, pro cale sa crèsia de Santa Maria devenit catedrale e eredat su tìtulu de s'antiga, dedicada a Santa Cecilia. De custu momentu sas màssimas autoritￃﾠ religiosas e tziviles ant a torrare a sètzere in Casteddu, sede (in prus de chi de sa catedrale) fintzas de s'episcopio, de s'antigu Palatzu de Cittￃﾠ e de su Palatzu règiu, oe sede de sa Provìntzia.
Puru modificadu in sos sèculos de su controllu a banda aragonesu e ispagnola, comente a puru in sos de su Regnu de Sardigna in antis e posca de Itàlia, s'atuale bighinadu cagliaritano de Castello at mantentu un'ischema urbanìsticu a fusu, caraterìsticu de sas cittￃﾠ de impiantu comunale toscanu. Sa planimetria s'articulat a tres bias parallelas: sa "ruga mercatorum", oe bia Sa Marmora; sa "ruga marinariorum", bia Canelles; sa "ruga fabrorum", bia Martini. Custas bias fiant, comente a oe, connètidas dae traverse e confluenti a N e a S de sa cittￃﾠ.
In sos primos annos de su Treghentos, paventando s'imbeniente atacu catalanu a pustis de sa cuntzessione de su "Regnum Sardiniae" a Giacu II re de Aragona, sos Pisani aiant afortiadu sa tzinta murària suta de sa diretzione de s'architetu Giovanni Capula. Sas possenti muros fiant istados costruidas in cantones bènnidas de sa punta cagliaritano de Bonaria e dotadas de turres cun fundu a L o tzirculare. Subravivent intregas sa turre de San Pancrazio a NE, cun epigrafe chi la narat fraigada in su 1305, e sa turre de s'Elefante a ISCO, datada epigraficamente 1307. Sos muros fiant amparadas fintzas de unas àteras turres, una de sas cales, sa turre de L'Aquila, oe ￃﾨ achirida in su palatzu Boyl.
Sos muros sunt semper istadas subordinadas a sa funtzione difensiva, duncas ligadas a s'evolutzione militare chi apportￃﾲ variatziones a s'istrutura issoro. Finas a cando in s'Otighentos fiant istados semper prus pagu ùtiles a fines militares, nointames no interferendo cun s'isvilupu modernu de sa cittￃﾠ, pranificadu a sos pees de su Casteddu. Fintzas pro custu, muros e turres sunt istadas petzi in parte aterradas, lompende in manera relativa intregas finas a sas dies nostros.

Istòria de sos istùdios
Partinde dae sa boghe curada dae Vittorio Angius (1836) pro su "Ditzionàriu" de su Casalis, sos istùdios subra de sa cittￃﾠ de Casteddu sunt istados numerosos. Su canònicu Giovanni Spano (1861) la descriet in sa sua "Guida", ancora oe fundamentale pro su connoschimentu de su tzentru istòricu. In su Noighentos Dionigi Scano (1907), posca Raimondo Carta Raspi (1933) sugerint una metodologia de istùdiu, chi sighit in su pustisgherra cun Angela Terrosu Asole (1959). Evandro Putzulu (1976) aprofundit su problema de sas orìgines de s'insediamentu in su Casteddu. Renata Serra (1976) dèdicat s'atentzione sua a Giovanni Capula, architetu de sas duas turres superstiti. Sas chircas piￃﾹ agiornadas benint giutas in sos annos Otanta a Franco Masala (1985), Emerenziana Usai e Raimondo Zucca (1986), Foiso Fois (1992), Roberto Coroneo (1993) e Marco Cadinu (2001).

Bibliografia
V. Angius, boghe "Casteddu", in G. Casalis, Ditzionàriu geogràficu istòricu-istatìsticu-cummertziale de sos Istados de S.M. su re de Sardigna, III, Torinu, G. Maspero, 1836, p. 106;
G. Spano, Guida de sa cittￃﾠ e dintorni de Casteddu, Casteddu, A. Timon, 1861, p. 9;
D. Scano, Istòria de s'arte in Sardigna de su XI a su sèculu XIV, Casteddu-Sassari, Montorsi, 1907, pp. 345-380;
R. Carta Raspi, Castelli medievales in Sardigna, Casteddu, 1933, pp. 22-33;
A. Terrosu Asole, "Casteddu. Chircas de geografia urbana", in Studios Sardi, XVI, 1958-59, pp. 429-558;
E. Putzulu, "Su problema de sas orìgines de su Castellum Castras de Calleri", in Archìviu Istòricu Sardu, XXX, 1976, pp. 91-146;
R. Serra, boghe "Capula", in Ditzionàriu Biogràficu de sos Italianos, XIX, Roma, Istitutu de s'Entziclopedia Italiana, 1976, pp. 272-273;
F. Masala, "Sa tzinta fortificada, sas turres, sos bastiones", in Casteddu, Bighinados istòricos, Cinisello Balsamo, Amilcare Pitzos, 1985, p. 14;
E. Usai-R. Curcuriga, "Testimonias archeològicas in s'àrea de Santa Gilla de su perìodu pùnicu a s'època altomedievale (contribuidu a sa ricostrutzione de sa topografia de Carales)" in S. Igia, capitale giudicale. Àutos de su Cunvegnu "Istòria, ambiente fìsicu e insediamentos umanos in su territòriu de S. Gilla", Pisa, ETS, 1986, pp. 155-201;
F. Fois, Castelli de sa Sardigna medievale, Cinisello Balsamo, Amilcare Pitzos, 1992, pp. 32-40;
R. Coroneo, Architetura romànica de sa metￃﾠ de su Milli a su primu '300, cannaca "Istòria de s'arte in Sardigna", Nùgoro, Ilisso, 1993, sch. 171;
M. Cadinu, Urbanìstica medievale in Sardigna, Roma, 2001;
G. Serreli, Totu sos casteddos de sos bator regnos, "Darwin. Cartulàrios", n. 1 (trìulas-austu 2006), pp. 104-109.