Aristanis, Seminàriu Tridentino

Cun sa catedrale, su campanile e s'episcopio de Aristanis, su Seminàriu Tridentino forma unu cumplessu urbanìsticu-architetònicu de rilevàntzia. Dae su 1712, finas a pagos annos addietro, costituiat su prus grandu edifìtziu tzitadinu, sa cale massa pro àteru non resurtat invadente, in virtude de sa bella tonalidade conferitagli de sa muratura mista in pietrame e laterizi.
De s'edifìtziu modestu meda inauguradu su primu maju de su 1712 de s'artzipìscamu Frantziscu Masones, fundadore de su Seminàriu, nudda est abarradu, mentras sigat interventos de ampliamentu ant interessadu s'edifìtziu finas a sos primos de su Noighentos.
In su 1744 s'artzipìscamu De su Carretu aiat giutu a tèrmine su corpus tzentrale e aiat postu sos fundamentu de sa parte E, acumprida in su 1794 de s'artzipìscamu Luisi Cubanos.
Intre su 1829 e su 1834, suta de s'auspicio de s'artzipìscamu Giuanne Maria Bua e suta de sa diretzione de Giuseppe Cominotti, fiat istadu pesadu su bratzu O cun unu perlongamentu cara a N.
In sa prima metade de su sèculu XIX su Cominotti at a èssere impinnadu in àteras importantes impresas architetònicas - in Tàtari, in su progetu de su Teatru Civico, e a Aristanis, in crèsia majore, in sa restruturatzione de sa testada s. de sa navada a su fine de acasagiare su cappellone de San Luisi Gonzaga - in sas cales at a dare ulteriora proa de sas seberadas classicistiche. S'atitudine sua a sa funtzionalidade architetònica si rivelat però in sos traballos pro su Seminàriu Tridentino. Su progetu s'innesta subra de cantu preesisteva de s'interventu de su Setighentos de su Daristo e, paret, de su Maino e sighit su fràigu in su bratzu O sena interrùmpere sa continuidade de sa tessidura murària.
Semper in su cursu de su XIX fiat istada crèschida sa parte superiora, rimaneggiata in sos traballos de restàuru aviados in su 1904 e protrattisi finas a su 1912, annu in cale s'edifìtziu fiat istadu arrichidu de su fastigio chi incornicia su portale de intrada e de sas pinturas de grandu parte de sos locales.
Nointames su longu fatu costrutivu su Seminàriu arbaresu est un'istrutura funtzionale, frunida, a s'internu, de ampras salas, intre cales cuddas ue sunt allogiados sa biblioteca e sos museos didàticos, e ispatziosos passadissos puru de un'iscenogràficu iscalone tzentrale #de su setighentos in manera tìpica.
Austera est sa fatzada subra de sa cale muratura in pietrame e matones cotos ispicant lisas lesene gigantes chi interrumpent su de si repìtere monòtonu de sas ventanas.

Istòria de sos istùdios
Su Seminàriu est ogetu de una sintètica ischeda in su volùmene de Salvatore Naitza subra de s'architetura tardoseicentesca e purista (1992).

Bibliografia
V. Mòvida, Dae su Gòticu a su Barocu in Sardigna, Tàtari, 1982;
S. Naitza, Architetura de su tardu '600 a su classitzismu purista. Nùgoro, Ilisso, 1992, ischeda 73.