Su paisàgiu de sa Sardigna presentat peculiaridade vàrias e articuladas meda, a gherra riconducibili a unitzidade e omogeneidade. S'ùnicu elementu de omogeneidade riscontrabile in su paisàgiu sardu est difatis "sa diversidade".
Tale diversidade s'espressat in sas suas vàrios cumponentes: in s'istrutura geològica e in sas formas suas (abiotiche), in sas dinàmicas e assòtzios de sa flora e de sa fàuna (biotiche), in sas dinàmicas de sas comunidades umanas (antròpicas).

Su paisàgiu sardu podet èssere cunsideradu unu beru mosàicu geo-bio-antropològicu.
In s'ìsula sunt identificàbiles ambientes montanos e de pranura, formas erosive de su riu e marinas, acùmulos de fundos arenosos subra de estèndidas formatziones dunali o in marinas, formas relitte de climas glatziales, costas artas a falesie o cun ingressioni marinas a rias, morfologias càrsicas fintzas ipogee, alturas isoladas a mesas (tacos, tonneri, giare, gollei), relitos frammentati de paleo pranuras, ambientes ùmidos (paules, istagnos, lagos, rios), formas a meandro testimòngios de un'antigu rastru de rios planiziari.

Sa diversidade de sas formas fìsicas riscontrabili in su territòriu sardu, paris cun sas variatziones climàticas, at cunditzionadu a forte s'insediamentu de sa flora e de sa fàuna, creschende sa cumplessidade ambientale. De cunsighèntzia at influentzadu fintzas s'insediamentu umanu, chi at assùmidu unu caràtere in manera estrema frammentato. S'istadu de relativu isulamentu de sas comunidades at fatu a manera chi sa costante cuntierra intre risursas naturales e bisòngios umanos de subravivèntzia favoriret formas insediative diferentes. S'ambiente naturale at segugiadu sas comunidades a elaborare solutziones creativas sas cales rastros sunt chi si podent intèndere ancora oe in su paisàgiu archeològicu, pro esempru in s'istrutura tzirculare in pedra de sos "pinnetos" e de sos "coiles", evolutzione de sa cabanna nuràgica e de su matessi nuraghe.

Su paisàgiu rurale caraterizadu dae sa partzidura in poderes, signadu dae sa presèntzia de tumbarinos a sicu e cresuras, de sa rete de sos percursos ("camminus" e "andalas") e de s'intrèveru de sas colturas, naschet de s'aplicatzione de unu sistema de règulas sas cales raighinas afundant in sa Carta de Logu de època giudicale e chi, evolutesi in su cursu de sos sèculos, sunt istadas in generale osservadas finas a sos annos chimbanta de su Noighentos. Custas règulas, chi rapresentaiant unu beru e etotu còdighe de deretu agràriu, intentaiant de cuntziliare su raportu conflituale intre sa laurera de sos laores e su pastoriu nòmade, basende·si mescamente subra de s'intrèveru intre seminativo ("vidazzone") e pasco ("paberile").

S'organizatzione de s'ispàtziu insediativo, movende de sos bidditzolos (sos atuales tzentros istòricos), si diramaiat in su territòriu a traessu de unu sistema de percursos in manera istratègica postos in curtzesa de sas benas de abba. Su sistema assumiat forma prus istruturada in su "pardu", una tzinta de piticos appezzamenti privados deretu a impinna a s'abitadu, chi, connotada dae una fita rete de àndalas e de tumbarinos a sicu, asseguraiat s'atzessu a sos sìngulos poderes; e sighiat posca in sas terras abertas ("subra de comunales") partzidas intre sos seminativi, sos pascat e sos padentes ("padentis") chi garantiant landes e linnàmene.

Sa pràtica de s'impreu comunu de sa risursa ambientale est istada in parte iscontzada dae unas cantas leges de època sabàuda: la leghet de sas chiudende (1820) e s'abolitzione de sos ademprivi (1865). Custu no est bàlidu nointames a burrare sos sinnos imprìmidos subra de su territòriu de sèculos de impreu de sa terra. Su raportu orgànicu intre su bidditzolu, sa rete de sos percursos, su sistema de sa partzidura in poderes, sa diversidade de sas colturas, s'ambiente pastorale e forestale rapresentant totora un'unicum paisagìsticu.

Partinde dae sa segunda metade de s'Otighentos sos caràteres de su paisàgiu sardu sunt istados alterados dae profundas trasformatziones dèvidas a s'isfrutamentu de sas minas e de sos padentes e prus de reghente a sas bonìficas agràrias de sa prima metade de su Noighentos. Custas fainas econòmicas ant influidu fintzas subra de s'istrutura sotziale e econòmica de sas populatziones.

De sos annos chimbanta s'abbentu de sa meccanizzazione de sa laurera in sas pranuras e in sos montigros at giutu a s'abbandonu de sas colturas montanas e a su cunsighente coladòrgiu, in sas àreas de monte, de unu sistema econòmicu agropastorale a unu basadu subra su pastoriu. S'erosione de su sistema de iscàmbiu intre laurera e pastoriu at prodùidu fintzas su fenòmenu de sos fogos boschivos, chi at trasformadu una parte manna a beru de su paisàgiu.

In sos annos sessanta sa crisi econòmica e sa recherta de manodòpera in s'indùstria de su Nord Itàlia ant contribuidu a determinare s'abbandonu de sos sartos e su spopolamento de sos paisos cun s'efetu de una mudada de s'aèrgiu issoro. Sas architeturas traditzionales tìpicas sunt sostituidas dae un'architetura in tzimentu, a s'ispissu non finida, mentras sa compattezza de sos betzos tzentros urbanos tzedet su logu a unu confusu creschimentu de s'abitadu in sos terrinos in tundu.

S'industrializatzione e sa creatzione de su relativu sistema de infrastrutturazione viària, portuale e energètica, puru sos connètidos fenòmenos de incuinamentu ambientale, giughent a trasformatziones noas paisagìsticas. S'assistit a sa frammentatzione de su paisàgiu agràriu e a su snaturamento de unos cantos paisàgios tìpicos. Sos insediamentos industriales e sos protzessos de urbanizatzione turìstica de sas àreas costerinas ant signadu de su totu una furriada de tendèntzia in sas dinàmicas insediative de sa Sardigna. Mentras in pretzedèntzia sas comunidades fiant giradas cara a l'interno, sas costas sunt devènnidas polu de atratzione pro unu mercadu immobiliare semper prus cravosu.

In custos ùrtimos de deghe annos su territòriu regionale est istadu interessadu dae notèvoles trasformatziones siat de caràtere prettamente fìsicu cun pesos diretos subra de sa morfologia de sos logos, siat de òrdine comunicativu-cumportamentale cun radicales mudadas de su modu de istare e coberare sos ambiente insediativi. Sa cunsighente "metamòrfosi antropològica" chi at investidu sas comunidades de sa Sardigna at determinadu sa nàschida de modellos noos de culturales e de isvilupu.