Sa note intre su 16 e su 17 ghennàrgiu in numerosos paisos de sa Sardigna si festat santu Antonio Abate. Su sìmbulu de sa tzelebratzione est su fogu chi brùsiat cataste de linna, a inghìriu a sas cales sa comunidade si riunit pro pedire a su Santu gràtzia e miràculos.
Su ritu de su fogu de santu Antonio, intre devotzione cristiana e antigas traditziones paganas, est documentadu dae sa metade de su sèculu XIX, mancari sas orìgines suas afundant in èpocas prus remotas. Sant'Antonio, esponente de s'ascetismu egitzianu de su sèculu III p.C, segundu sa legenda si fiat giuta in sos inferi cun su bàculu suo de ferula e su suo maialino, resessende a sutràere un'ischintidda de fogu de giùghere in donu a s'umanidade, chi finas a tando fiat istada custrinta a subravìvere a su fritu, a s'iscuru, preda de s'assaltu de sas bèstias ferotzes.
S'accensione de sas fogheras rituales in ocasione de su subra numenadu apretu festivu, in prus de chi a si collegare a sa legenda de su donu a banda de su Santu de su fogu - trastu indispensàbile pro numerosas tècnicas culturales, cales su coghìngiu de su màndigu - est ligadu a significados prus profundos. Pro una forma de maghia ingeniada (in virtude de sa cale su sìmile atraet su sìmile), s'accensione de su fogu cumprendet ridare vigore a su sole, eja de favorire su coladòrgiu istajonale, su risveglio beranile de sa natura e mescamente sa crèschida de sos fundos coltivados.
Sunt numerosas sas localidades de s'Ìsula in cale s'ammàniant foghera in onore de su Santu. Si signalant fintzas casos, che a Cuartu Sant'Aleni, cando chi tale rituale, dismesso dae meda, est istadu aporridu in auge, in lìnia cun sas modernas dinàmicas de “iscoperta de sa traditzione”.
Su ritu de s'accensione de su fogu cumintzat sas dies pretzedentes cun su sèberu, sa collida e su trasportu de sas matas de brusiare, a su sòlitu fascine o prantas cavas a s'internu. A sa collida e a su trasportu de sa linna partètzipat s'intrea comunidade. Sas fogheras, in sos vàrios paisos de sa Sardigna, assument diversos nùmenes. Su tèrmine prus genèricu e comunu est fogadoni o fogadone. Àteras denominatziones derivant de su tipu de linnàmene impreados: ischit tuva (chi inditat sa linna de chercu cavu a s'internu, privadu de ramos e raighinas), sas frascas (matas de sa mantza mediterrànea, comente a corbezzolo, lentischio, cisto) e subra de romasinu (frasche de su romasinu). Sas tuvas sunt sistemadas in positzione verticale a su tzentru de sa pratza, a s'ispissu antale sa crèsia dedicada a su Santu. In sos istampos de sos ramos segados s'insertant de sas frasche de laru chi ant a serbire pro allùere su fogu. Essende su laru, comente a su romasinu, unu fundu semprebirde, sa funtzione propitziatòria de sa presèntzia sua in sa foghera rituale sottende s'auspicio de unu proficuo si repìtere de su tziclu agràriu, sena interrutziones causadas dae calamidades naturales. Una bia acabada sa preparatzione de sa foghera, su satzerdote beneighet sas tuvas e su fogu. De cuddu momentu podet tènnere cumintzu sa festa, chi sighit totu sa note finas a su spegnimento ispontàneu de su fogu. Sos disinnos creados dae su fumu frunint auspici e profetzias pro s'annada agrària.
In prus de sos fogos tzerimoniales, sas tzelebratziones de Sant'Antonio in Sardigna, ammustrant, cale costante, sa produtzione de durches ofertos a su santu cun funtziones gratulatorie opuru a su fine de impetrare una gràtzia. Sos durches votivos sunt beneitos in crèsia e/o a su cuntatu cun su fogu tzerimoniale, segundu pretzisas ritualidades scandite de gestos e normas in manera tètera codificados. Pro esempru, a Bono sas fèminas cun sos canestri continentes sas cogones de pistiddu (durches a base de sapa) acumprint sas inghiradas (sos giros) a inghìriu a susu fogarone (sa foghera rituale): tres a dresta e tres a mancat (‘tres a dereta e tres a manca’).
In unos cantos paisos sa festa de santu Antonio signat su cumintzu de su Carnevale. Gasi a Mamujada, ue s'assistit a sa vestizione e a sa prima essida in pùblicu de sas caratzas traditzionales de sos Mamuthones e de sos Issohadores (ischit in antis essia). A Otzana si festat s'ogulone de santu Antoni e ischit in antis essia de Boes e Merdules. In Oroteddi sos Thurpos inscenano sos ritos propitziatòrios. Fintzas in àteras localidades comente a Bosa, Neunele, Onieri e Orane s'accensione de sos fogos rapresentat su cumintzu de su Carnevale.
In numerosos paisos, p.es. Durgali, su fogu rituale est allùidu fintzas tres dies a pustis, in onore de San Sebastiano, sa cale festividade ruet su 20 ghennàrgiu. Sa decoradura prus simpre de su durche votivu ammaniadu custas dies de festa, subra de pistiddu (duos sfoglie segliadas continentes una farcia a base de mele o sapa), cunsistet in un'intzisione rafigurante una rughe subra de sa cara superiora de su durche e, in sas bator campiture scandite de custa ùrtima, sas initziales S.A. (Sant'Antonio) e S.S. (San Sebastiano). Sas decoraduras prus cumplessas, invalse, in prus de chi a Durgali, in àteros paisos de su Nugoresu (p.es. Orane), presentant motivos floreali e vegetales, caras a propiziare su rigoglio beranile de sa natura.
Aggiornamento
Immagini
Commenti